Λεξισκόπιο: καταδότης

Μάθετε για την ορθογραφία, τη μορφολογία, τον συλλαβισμό και τα συνώνυμα/αντίθετα οποιασδήποτε νεοελληνικής λέξης. Οι λέξεις παραμένουν μάταιοι ήχοι αν δεν μπορούμε να τις κατανοήσουμε.

H νέα ελληνική γλώσσα αποτελείται από ένα υπέροχο κατακλυσμό λέξεων, οι οποίες πηγάζουν στην πλειοψηφία τους από την αρχαία ελληνική. Διαμέσου των αιώνων κάποιες από τις λέξεις άρχισαν να επικαλύπτονται στο νόημα από άλλες και πολλές απέκτησαν πολλαπλές σημασίες.

Το Λεξισκόπιο παρουσιάζει πληροφορίες σχετικά με τον συλλαβισμό, τη μορφολογία (κλίση) και τα συνώνυμα και αντίθετα των λέξεων, αλλά και των πιο γνωστών φράσεων και εκφράσεων στις οποίες μια ελληνική λέξη μπορεί να μετέχει.

Εισαγάγετε τη λέξη που σας ενδιαφέρει κατωτέρω και πατήστε Αναζήτηση.

Το Λεξισκόπιο είναι ένα σύνθετο γλωσσικό εργαλείο, το οποίο παρέχει πληροφορίες για μια νεοελληνική λέξη ή φράση, συνδυάζοντας τη λειτουργικότητα του Συλλαβιστή, του Ορθογράφου, του Λημματοποιητή, του Μορφολογικού Λεξικού και του Θησαυρού Συνωνύμων-Αντιθέτων της Neurolingo.

Συλλαβισμός

κα-τα-δό-της

Μορφολογία

καταδότης ουσ. αρσ.

	Ενικός		Πληθυντικός
Ονομαστική	ο	καταδότης	οι	καταδότες
Γενική	του	καταδότη	των	καταδοτών
Αιτιατική	τον	καταδότη	τους	καταδότες
Κλητική		καταδότη		καταδότες

καταδότρια ουσ. θηλ.

	Ενικός		Πληθυντικός
Ονομαστική	η	καταδότρια	οι	καταδότριες
Γενική	της	καταδότριας	των	καταδοτριών
Αιτιατική	την	καταδότρια	τις	καταδότριες
Κλητική		καταδότρια		καταδότριες

Συνώνυμα - Αντίθετα

καταδότης ουσ.

Σ: χαφιές προφ., σπιούνος προφ., καρφί₂ προφ.

Προθήματα - Επιθήματα

κατα- [kata]

κατά- [katá] όταν ο τόνος ανεβαίνει στο αʹ συστατικό
κατ- [kat-] και κάτ- [kát-] πριν από φωνήεν
καθ- [kaθ-] και κάθ- [káθ-] παλαιότερα, πριν από δασυνόμενο φωνήεν

Προέρχεται από την πρόθεση κατά.

1. Προς τα κάτω

Το κατα- σχηματίζει λέξεις που δηλώνουν ότι μία κίνηση γίνεται με κατεύθυνση προς τα κάτω. Για παράδειγμα, όταν καταδύομαι βουτάω, βυθίζομαι στο νερό.

κατάβαση	καταχθόνιος, -α, -ο	καταβιβάζω
καταβίβαση		καταρρέω
καταρροή		καταχωνιάζω
κατηφόρα		κατέρχομαι
κατολίσθηση		κατοπτεύω

ΑΝΤ Τα αντίθετα σε αυτή τη σημασία σχηματίζονται με το ανα-* (π.χ. κατέρχομαι ≠ ανέρχομαι, κατάβαση ≠ ανάβαση).

ΕΙΔΙΚΟΤΕΡΕΣ ΣΗΜΑΣΙΕΣ

•Ορισμένες λέξεις με το κατα- έχουν μεταφορική σημασία.

καταναγκασμός	καταναγκαστικός, -ή, -ό	καταναγκάζω
καταπίεση	καταπιεστικός, -ή, -ό	καταπιέζω

•Το κατα- μπορεί να δηλώνει ότι κάτι μειώνεται, γίνεται λιγότερο οξύ. Για παράδειγμα, το φάρμακο καταπραΰνει τον πόνο.

καταλαγιάζω, καταπραΰνω

•Σε ορισμένες περιπτώσεις, το κατα- δηλώνει τοποθέτηση σε σειρά, ταξινόμηση κτλ. Για παράδειγμα, τα δεδομένα καταχωρίζονται στη μνήμη του υπολογιστή.

καταγράφω, καταμετράω/-ώ, κατανέμω, κατατάσσω, καταχωρίζω (και καταχωρώ)

2. Σε έντονο βαθμό (επιτατικό)

Το κατα- σχηματίζει ρήματα και επίθετα που δηλώνουν ότι κάτι συμβαίνει ή υπάρχει σε πολύ μεγάλο βαθμό. Για παράδειγμα, όταν καταγοητεύω κάποιον τον γοητεύω πάρα πολύ, ενώ ο καταγάλανος ουρανός είναι πάρα πολύ γαλανός και καθαρός.

καταγάλανος, -η, -ο	καταβυθίζω
κατακαημένος, -η, -ο	καταγοητεύω
κατακαίνουριος, -η, -ο / κατακαίνουργος, -η, -ο	κατακερματίζω
κατακίτρινος, -η, -ο	κατακλέβω
κατακόκκινος, -η, -ο	κατακόβω
κατάλευκος, -η, -ο	κατακοκκινίζω
καταπράσινος, -η, -ο	κατακυριεύω
κάτασπρος, -η, -ο	κατατρομάζω
καταφανής, -ής, -ές	καταχειροκροτώ

ΕΙΔΙΚΟΤΕΡΗ ΣΗΜΑΣΙΑ

•Το κατα- δηλώνει το μέσο ενός χρονικού διαστήματος όταν συνδυάζεται με τις λέξεις καλοκαίρι, μεσημέρι, χειμώνας. Για παράδειγμα, το κατακαλόκαιρο είναι η καρδιά του καλοκαιριού.

κατακαλόκαιρο, καταμεσήμερο, καταχείμωνο

⇨ Με την ίδια σημασία χρησιμοποιείται και το μεσο-* (π.χ. μεσοκαλόκαιρο, μεσοχείμωνο).

⇨ Για άλλα αʹ συστατικά που δηλώνουν επίταση βλ. γαϊδουρο-*, θεο-*, καρα-*, ολο-*, παν-*, παρα-*, πεντα-*, περι-*, σκυλο-*, τετρα-*, τρι-*, χιλιο-*.

3. Εναντίον

Το κατα- σχηματίζει λέξεις που δηλώνουν ενέργεια ενάντια σε κάποιον ή κάτι. Για παράδειγμα, καταψηφίζω μία πρόταση όταν την ψηφίζω αρνητικά.

καταδίκη	καταδικαστικός, -ή, -ό	καταδικάζω
κατάδικος	καταδιωκτικός, -ή, -ό	καταδιώκω
καταδίωξη	κατακριτέος, -α, -ο	κατακρίνω
κατακραυγή		καταπατώ
καταπολέμηση		καταπολεμώ
		καταψηφίζω

-δο-

Οι λέξεις που περιέχουν το συστατικό -δο- (-δοσ- ή -δοτ-) αναφέρονται στην πράξη «δίνω κάτι».Το συστατικό -δο- προέρχεται από το αρχαίο ρήμα δίδωμι (= δίνω). Το συστατικό αυτό εμφανίζεται σε:

Ρήματα

-δοτώ [δotó]

Για παράδειγμα, χρηματοδοτεί κανείς ένα έργο όταν δίνει χρήματα για την υλοποίησή του· γνωμοδοτεί σχετικά με κάποιο θέμα όταν λέει τη γνώμη του.

γνωμοδοτώ, δανειοδοτώ, δικαιοδοτώ, εξουσιοδοτώ, επιδοτώ, ηλεκτροδοτώ, κληροδοτώ, μειοδοτώ, μισθοδοτώ, ορκοδοτώ, πλειοδοτώ, πριμοδοτώ, πυροδοτώ, σηματοδοτώ, συνταξιοδοτώ, τιτλοδοτώ, τροφοδοτώ, υδροδοτώ, χρηματοδοτώ, χρησμοδοτώ

Ουσιαστικά

-δοσία [δosía]

Για παράδειγμα, η μισθοδοσία είναι η πληρωμή μισθού σε κάποιον· η αιμοδοσία είναι η προσφορά αίματος από αιμοδότη για να γίνει μετάγγιση σε κάποιον άρρωστο που το έχει ανάγκη.

αιμοδοσία, δικαιοδοσία, εγγυοδοσία (νομ.), εργοδοσία, κληροδοσία (νομ.), λογοδοσία, μειοδοσία, μισθοδοσία, ονοματοδοσία, ορκοδοσία, πλειοδοσία, προδοσία, σηματοδοσία, τροφοδοσία, χρησμοδοσία

-δότης [δótis] (θηλ. -δότρια)

Για παράδειγμα, ο εργοδότης είναι αυτός που δίνει εργασία και πληρώνει για αυτήν· ο πληροφοριοδότης δίνει πληροφορίες για κάποιον ή για κάτι, συνήθως στα πλαίσια έρευνας.

αιμοδότης, δανειοδότης, εγγυοδότης, εκδότης, εντολοδότης, εργοδότης, καταδότης, μισθοδότης (σπάνιο), ονοματοδότης, πληροφοριοδότης, προδότης, τροφοδότης, φωτοδότης, χρηματοδότης, χρησμοδότης

✔ Στον προφορικό λόγο, κάποια από αυτά τα ουσιαστικά σχηματίζουν και θηλυκό σε -τρα (π.χ. καταδότρα, προδότρα).

ΕΙΔΙΚΟΤΕΡΗ ΣΗΜΑΣΙΑ

•Ορισμένα ουσιαστικά σε -δότης δηλώνουν συσκευή, όργανο ή εργαλείο. Για παράδειγμα, στις διασταυρώσεις των δρόμων υπάρχουν φωτεινοί σηματοδότες, δηλαδή φανάρια· ο βηματοδότης είναι η συσκευή που υποβοηθεί τη λειτουργία της καρδιάς.

αναμεταδότης, βηματοδότης, μεταδότης, ρευματοδότης, σηματοδότης, τονοδότης

-δότημα [δótima]

Για παράδειγμα, το κληροδότημα είναι ένα χρηματικό ποσό ή ένα περιουσιακό στοιχείο το οποίο παραχωρείται από τον ιδιοκτήτη του για να διατεθεί στο δημόσιο ή για κοινωφελείς σκοπούς.

γνωμοδότημα (σπάνιο), κληροδότημα, χρησμοδότημα

-δότηση [δótisi]

Για παράδειγμα, η συνταξιοδότηση είναι η παροχή σύνταξης σε κάποιον· η σηματοδότηση ενός δρόμου είναι η τοποθέτηση σημάτων για τη ρύθμιση της οδικής κυκλοφορίας.

ανατροφοδότηση, γνωμοδότηση, δανειοδότηση, εξουσιοδότηση, επιδότηση, ηλεκτροδότηση, μισθοδότηση, νοηματοδότηση, σηματοδότηση, συνταξιοδότηση, τροφοδότηση, υδροδότηση, χρηματοδότηση, χρησμοδότηση

Επίθετα

-δοτικός [δotikós], -δοτική, -δοτικό

Για παράδειγμα, ένας πυροδοτικός μηχανισμός μεταδίδει φωτιά στην εκρηκτική ύλη, δηλαδή την πυροδοτεί.

αιμοδοτικός, γνωμοδοτικός, δανειοδοτικός, εργοδοτικός, ηλεκτροδοτικός, λογοδοτικός, μειοδοτικός, μεταδοτικός, μισθοδοτικός, πυροδοτικός, συνταξιοδοτικός, τροφοδοτικός, χρηματοδοτικός, χρησμοδοτικός

-δοτος [δotos], -δοτη, -δοτο

Για παράδειγμα, ετοιμοπαράδοτο είναι ένα εμπόρευμα που μπορεί να παραδοθεί αμέσως στον αγοραστή.

αμετάδοτος, ανέκδοτος, ανένδοτος, αντίδοτος, έκδοτος, ετοιμοπαράδοτος, πατροπαράδοτος

✔ Κάποια από αυτά τα επίθετα έχουν μετατραπεί σε ουσιαστικά (π.χ. ανέκδοτο, αντίδοτο).

10 Από 10

Για τους επισκέπτες του site μας, το Λεξισκόπιο έχει περιορισμό χρήσης τις 10 λέξεις ανά ημέρα. Εγγραφείτε δωρεάν στο site μας για να αποκτήσετε όριο 30 λέξεων ανά ημέρα.

Εναλλακτικά, μπορείτε να προμηθευτείτε την εφαρμογή του Λεξισκόπιου για Κινητά Λεξισκόπιο Mobile App όπου η χρήση λέξεων είναι απεριόριστη.

Neurolingo Εφαρμογές Γλωσσικής Τεχνολογίας

Είσοδος