Λεξισκόπιο: αδικαιολόγητος

Μάθετε για την ορθογραφία, τη μορφολογία, τον συλλαβισμό και τα συνώνυμα/αντίθετα οποιασδήποτε νεοελληνικής λέξης. Οι λέξεις παραμένουν μάταιοι ήχοι αν δεν μπορούμε να τις κατανοήσουμε.

H νέα ελληνική γλώσσα αποτελείται από ένα υπέροχο κατακλυσμό λέξεων, οι οποίες πηγάζουν στην πλειοψηφία τους από την αρχαία ελληνική. Διαμέσου των αιώνων κάποιες από τις λέξεις άρχισαν να επικαλύπτονται στο νόημα από άλλες και πολλές απέκτησαν πολλαπλές σημασίες.

Το Λεξισκόπιο παρουσιάζει πληροφορίες σχετικά με τον συλλαβισμό, τη μορφολογία (κλίση) και τα συνώνυμα και αντίθετα των λέξεων, αλλά και των πιο γνωστών φράσεων και εκφράσεων στις οποίες μια ελληνική λέξη μπορεί να μετέχει.

Εισαγάγετε τη λέξη που σας ενδιαφέρει κατωτέρω και πατήστε Αναζήτηση.

Το Λεξισκόπιο είναι ένα σύνθετο γλωσσικό εργαλείο, το οποίο παρέχει πληροφορίες για μια νεοελληνική λέξη ή φράση, συνδυάζοντας τη λειτουργικότητα του Συλλαβιστή, του Ορθογράφου, του Λημματοποιητή, του Μορφολογικού Λεξικού και του Θησαυρού Συνωνύμων-Αντιθέτων της Neurolingo.

Συλλαβισμός

α-δι-και-ο-λό-γη-τος

Μορφολογία

αδικαιολόγητος επίθ.

Αρσενικό

	Ενικός		Πληθυντικός
Ονομαστική	ο	αδικαιολόγητος	οι	αδικαιολόγητοι
Γενική	του	αδικαιολόγητου	των	αδικαιολόγητων
Αιτιατική	τον	αδικαιολόγητο	τους	αδικαιολόγητους
Κλητική		αδικαιολόγητε		αδικαιολόγητοι

Θηλυκό

	Ενικός		Πληθυντικός
Ονομαστική	η	αδικαιολόγητη	οι	αδικαιολόγητες
Γενική	της	αδικαιολόγητης	των	αδικαιολόγητων
Αιτιατική	την	αδικαιολόγητη	τις	αδικαιολόγητες
Κλητική		αδικαιολόγητη		αδικαιολόγητες

Ουδέτερο

	Ενικός		Πληθυντικός
Ονομαστική	το	αδικαιολόγητο	τα	αδικαιολόγητα
Γενική	του	αδικαιολόγητου	των	αδικαιολόγητων
Αιτιατική	το	αδικαιολόγητο	τα	αδικαιολόγητα
Κλητική		αδικαιολόγητο		αδικαιολόγητα

Συνώνυμα - Αντίθετα

αδικαιολόγητος επίθ.

Σ: αναίτιος: αδικαιολόγητες απουσίες Α: δικαιολογημένος
Σ: ασυγχώρητος₂: Είσαι αδικαιολόγητος που άργησες.
Σ: αβάσιμος: αδικαιολόγητοι φόβοι Α: βάσιμος₂, δικαιολογημένος

Προθήματα - Επιθήματα

α- [a] (γνωστό και ως α στερητικό)

ά- [á] όταν ο τόνος ανεβαίνει στο αʹ συστατικό
αν- [an] και άν- [án] πριν από φωνήεν
αρ- [ar] και άρ- [ár] πριν από /ρ/
ανα- [ana] και ανά- [aná] μερικές φορές πριν από σύμφωνο
ανε- [ane] και ανέ- [ané] σπάνια
ανη- [ani] και ανή- [aní] σπάνια

Προέρχεται από το αρχαίο στερητικό πρόθημα α-.

1. Αντίθεση

Το α- σχηματίζει λέξεις που δηλώνουν το αντίθετο από αυτό που δηλώνει το βʹ συστατικό. Για παράδειγμα, κάτι άνοστο δεν είναι νόστιμο.

αβεβαιότητα	αβάσιμος, -η, -ο	αδιαθετώ
αδιαθεσία	αβέβαιος, -η, -ο	αδικώ
αδιαφάνεια	άγονος, -η, -ο	αδυνατώ
αδιαφορία	άγραφος, -η, -ο	αθετώ
αδικία	αδιάθετος, -η, -ο	ανησυχώ
αμάθεια	αδιάκοπος, -η, -ο	απειθώ
αναλφαβητισμός	αδιαφανής, -ής, -ές	απιστώ
ανησυχία	αδιάφορος, -η, -ο	αρρωσταίνω
ανοσία	άδικος, -η, -ο	ασεβώ
απάθεια	αδύνατος, -η, -ο	ασθενώ
απιστία	άθραυστος, -η, -ο	αστοχώ
αρρώστια	αμαθής, -ής, -ές	ατροφώ
ασέβεια	άμαχος, -η, -ο	ατυχώ
ασθένεια	αναλφάβητος, -η, -ο
αστοχία	ανάξιος, -α, -ο
ατροφία	ανεπίσημος, -η, -ο
ατυχία	ανήσυχος, -η, -ο
	άνοστος, -η, -ο
	απαθής, -ής, -ές
	άπιστος, -η, -ο
	άρρωστος, -η, -ο
	ασεβής, -ής, -ές
	ασθενής, -ής, -ές
	άστοχος, -η, -ο
	άτυχος, -η, -ο

✔ Το α- συνδυάζεται συχνά με ρηματικά επίθετα (π.χ. ψητός, βραστός, γνωστός) για να σχηματίσει το αντίθετό τους (π.χ. ά-ψητος, ά-βραστος, ά-γνωστος).

αβαθμολόγητος, -η, -ο, αβοήθητος, -η, -ο, άβραστος, -η, -ο, άγνωστος, -η, -ο, αδιαμέτρητος, -η, -ο, αδιαπαιδαγώγητος, -η, -ο, αδιευθέτητος, -η, -ο, αδικαιολόγητος, -η, -ο, ακίνητος, -η, -ο, αμετακίνητος, -η, -ο, αμέτρητος, -η, -ο, αξύριστος, -η, -ο, απλήρωτος, -η, -ο, άπλυτος, -η, -ο, άψητος, -η, -ο

✔ Επίθετα με αʹ συστατικό α- εμφανίζονται σε φράσεις με ομόρριζο ουσιαστικό οι οποίες δηλώνουν ότι αυτό που εκφράζει το ουσιαστικό δεν ισχύει στην πραγματικότητα.

βίος αβίωτος, γάμος άγαμος, δώρο άδωρο

⇨ Για λέξεις που δηλώνουν αντίθεση βλ. και ξε-*.

2. Έλλειψη, στέρηση

Ορισμένες λέξεις με το α- δηλώνουν ότι μια ιδιότητα δεν υπάρχει καθόλου ή ότι μια κατάσταση δεν ισχύει. Για παράδειγμα, κάποιος είναι ανίκανος όταν δε διαθέτει ικανότητες σε συγκεκριμένο τομέα, ενώ η αναρχία είναι η έλλειψη τάξης.

αδυναμία	αδύναμος, -η, -ο
αναβροχιά	ανάλατος, -η, -ο
ανανδρία	άνανδρος, -η, -ο
αναρχία	άναρχος, -η, -ο
ανασφάλεια	ανασφαλής, -ής, -ές
ανεντιμότητα	ανέντιμος, -η, -ο
ανεργία	άνεργος, -η, -ο
ανευθυνότητα	ανεύθυνος, -η, -ο
ανικανότητα	ανίκανος, -η, -ο
αχαριστία	άνυδρος, -η, -ο
	απένταρος, -η, -ο
	άπορος, -η, -ο
	άτοκος, -η, -ο
	αχάριστος, -η, -ο

✔ Δεν πρέπει να γίνεται σύγχυση ανάμεσα στο άνεργος (= αυτός που παρά τη θέλησή του δεν εργάζεται) και άεργος (= αυτός που δεν εργάζεται από επιλογή). Και τα δύο σχηματίζονται με το στερητικό α-.

▶ Σπανιότερα, το στερητικό α- απαντά και ως ανε- (π.χ. ανε-πρόκοπος) ή ανη- (π.χ. ανή-μπορος) όταν το βʹ συστατικό αρχίζει με σύμφωνο, αναλογικά προς λέξεις που αρχίζουν με /ε/ και /η/ αντίστοιχα.

Λέξεις με άλλες σημασίες

Δεν πρέπει να γίνεται σύγχυση με το αʹ συστατικό ανα-* σε λέξεις όπως ανα-δρομικός, ανα-δύομαι, ανα-ζητώ.

-λογ-

Οι λέξεις που περιέχουν το συστατικό -λογ- αναφέρονται στην έκφραση λόγου, γνώμης και σκέψης ή στη συλλογή, συγκέντρωση πραγμάτων.Το συστατικό -λογ- προέρχεται από το ρήμα λέγω, το οποίο έχει δύο σημασίες: 1. λέω, εκφράζω 2. μαζεύω, συλλέγω. Το συστατικό αυτό εμφανίζεται σε:

Ρήματα

-λογάω [loγáo]

Πρόκειται για λέξεις του καθημερινού λόγου που δηλώνουν ότι κάτι γίνεται σε έντονο βαθμό. Για παράδειγμα, λέμε ότι τραβολογάμε κάποιον όταν τον τραβάμε ξανά και ξανά με τρόπο που τον κουράζει ή τον εκνευρίζει.

κορφολογάω, μαδολογάω, παντρολογάω, τραβολογάω, τσιμπολογάω, χαζολογάω, χαϊδολογάω

-λογώ [loγó]

Τα περισσότερα ρήματα σε -λογώ αναφέρονται στην έκφραση μέσω του λόγου. Για παράδειγμα, όταν επιχειρηματολογούμε σχετικά με κάποιο θέμα εκφράζουμε τα επιχειρήματά μας πάνω σε αυτό· όταν κακολογούμε κάποιον μιλάμε σε βάρος του.

αισχρολογώ, αιτιολογώ, ακριβολογώ, αοριστολογώ, αστειολογώ, δευτερολογώ, δικαιολογώ, επιχειρηματολογώ, ηθικολογώ, θριαμβολογώ, κακολογώ, κινδυνολογώ, λασπολογώ, ομολογώ, παλιλλογώ, πιθανολογώ, πολιτικολογώ, σοβαρολογώ, χαριτολογώ, ψευδολογώ, ψυχολογώ

ΕΙΔΙΚΟΤΕΡΕΣ ΣΗΜΑΣΙΕΣ

•Λιγότερα είναι τα ρήματα σε -λογώ που αναφέρονται στη συλλογή, συγκέντρωση. Για παράδειγμα, όταν κανείς στρατολογεί κάποιον τον κατατάσσει στο στρατιωτικό σώμα.

λημματολογώ, ναυτολογώ, νηολογώ, στρατολογώ

•Τα ρήματα σε -λογώ μπορεί να έχουν και άλλες σημασίες. Για παράδειγμα, όταν κρυολογούμε παθαίνουμε κρυολόγημα· όταν πληκτρολογούμε ένα κείμενο το γράφουμε σε υπολογιστή πατώντας τα πλήκτρα· όταν το κράτος φορολογεί ένα προϊόν επιβάλλει το φόρο που του αναλογεί.

αξιολογώ, βαθμολογώ, δρομολογώ, ετυμολογώ, κοστολογώ, κρυολογώ, πληκτρολογώ, τιμολογώ, φορολογώ, χρονολογώ

✔ Δεν έχουν ενεργητική φωνή τα ρήματα απολογούμαι και φημολογείται (μόνο στο γ' πρόσωπο).

⇨ Με τη σημασία «λέγω» συναντούμε και κάποια λίγα ρήματα που τελειώνουν σε -λεκτώ, όπως κυριολεκτώ, ακυριολεκτώ (και σπανιότερα ακυρολεκτώ).

Ουσιαστικά

-λόγηση [lójisi]

Για παράδειγμα, όταν κάνουμε εξομολόγηση σε κάποιον του λέμε εμπιστευτικά τις σκέψεις ή τα συναισθήματά μας· η συνθηκολόγηση είναι η συμφωνία (συνθήκη) μεταξύ νικητή και ηττημένου με την οποία τερματίζεται ένας πόλεμος.

αιτιολόγηση, ανθολόγηση, αξιολόγηση, βαθμολόγηση, εξομολόγηση, πληκτρολόγηση, σταχυολόγηση, συναρμολόγηση, συνθηκολόγηση, τιμολόγηση, φορολόγηση, χρονολόγηση

ΕΙΔΙΚΟΤΕΡΗ ΣΗΜΑΣΙΑ

•Για παράδειγμα, η στρατολόγηση κάποιου είναι η κατάταξή του στο στρατιωτικό σώμα.

λημματολόγηση, ναυτολόγηση, νηολόγηση, στρατολόγηση

-λογία [lojía]

Για παράδειγμα, η ψευδολογία είναι η ενέργεια του να λέω ψέματα· οι περιττολογίες είναι οι περιττές κουβέντες· η σκανδαλολογία είναι η έντονη συζήτηση γύρω από πιθανά σκάνδαλα.

αιτιολογία, αναλογία, ανεκδοτολογία, αοριστολογία, απολογία, αστειολογία, βαθμολογία, δικαιολογία, εικοτολογία, επιχειρηματολογία, θεολογία, κακολογία, καλλιλογία, κινδυνολογία, μεθοδολογία, μορφολογία, ονοματολογία, περιττολογία, πιθανολογία, πολυλογία, σκανδαλολογία, στρατολογία, τριλογία, τροπολογία, χρονολογία, χυδαιολογία, ψευδολογία, ψυχοπαθολογία

ΕΙΔΙΚΟΤΕΡΗ ΣΗΜΑΣΙΑ

• (επιστημ.) Πολλές λέξεις σε -λογία αναφέρονται σε ορισμένο επιστημονικό κλάδο. Για παράδειγμα, η γλωσσολογία είναι η επιστήμη που ασχολείται με τα γλωσσικά φαινόμενα· η ζωολογία είναι η επιστήμη που ασχολείται με τη μελέτη των ζώων.

ακτινολογία, αναισθησιολογία, αρχαιολογία, βιολογία, βυζαντινολογία, γεωλογία, γλωσσολογία, διαιτολογία, δραματολογία, εθνολογία, επιδημιολογία, ζωολογία, θεατρολογία, κοινωνιολογία, μετεωρολογία, μουσικολογία, νευρολογία, οικολογία, οφθαλμολογία, παθολογία, ποινικολογία, σεισμολογία, σπηλαιολογία, φιλολογία, φυτολογία, ψυχολογία

✔ Σπάνια, στον προφορικό λόγο, συναντούμε το -λογία και ως -λογιά.

κακολογιά, πολυλογιά

✔ Κάποιες λέξεις σε -λογιά αναφέρονται σε σύνολο ανθρώπων. Για παράδειγμα, η φτωχολογιά είναι το σύνολο των φτωχών ανθρώπων.

τουρκολογιά, φτωχολογιά

-λόγιο [lójio]

Για παράδειγμα, στο απουσιολόγιο καταγράφονται τα ονόματα όσων απουσιάζουν από το μάθημα· το δρομολόγιο ενός τρένου είναι η προγραμματισμένη αναχώρησή του προς ορισμένο προορισμό αλλά και η καθορισμένη διαδρομή που ακολουθεί.

αναλόγιο, απουσιολόγιο, βαθμολόγιο, δειγματολόγιο, δημοτολόγιο, δρομολόγιο, εορτολόγιο, ερωτηματολόγιο, ημερολόγιο, κοστολόγιο, κτηματολόγιο, λεξιλόγιο, λημματολόγιο, ναυτολόγιο, νηολόγιο, πελατολόγιο, πληκτρολόγιο, συνταγολόγιο, τιμολόγιο, φρασεολόγιο, φυτολόγιο, χρωματολόγιο

-λογο [loγo]

Για παράδειγμα, όταν κάποιος μιλάει με μισόλογα δε λέει ξεκάθαρα αυτό που θέλει να πει, μασάει τα λόγια του.

βρομόλογο, γλυκόλογο, ερωτόλογο, μισόλογα (στον πληθ.), προστυχόλογο

ΕΙΔΙΚΟΤΕΡΗ ΣΗΜΑΣΙΑ

• (οικον.) Στο οικονομικό λεξιλόγιο, το ομόλογο είναι χρηματιστηριακός τίτλος (είδος μετοχής) που αντιπροσωπεύει ορισμένο ποσοστό ενός δανείου και εξοφλείται στον κάτοχό του μετά τη λήξη του δανείου στην ονομαστική του τιμή.

ευρωομόλογο, ομόλογο

-λογος [loγos]

Για παράδειγμα, ο διάλογος είναι συζήτηση μεταξύ δύο προσώπων ή ομάδων γύρω από ένα θέμα· ο πρόλογος είναι το εισαγωγικό μέρος ενός κειμένου ή μιας ομιλίας· ο σύλλογος είναι ομάδα ανθρώπων με κοινό στόχο και δράση. Κάποιες λέξεις σε -λογος αναφέρονται σε πρόσωπα (φιλόλογος, δωσίλογος).

αντίλογος, δεκάλογος, διάλογος, δωσίλογος, επίλογος, κατάλογος, μονόλογος, πρόλογος, σύλλογος, τιμοκατάλογος, φιλόλογος

-λόγος [lóγos] (αρσ. και θηλ.)

Για παράδειγμα, ο ηθικολόγος είναι αυτός που ηθικολογεί, που κρίνει πολύ αυστηρά τις πράξεις των άλλων με βάση την ηθκή· ο απουσιολόγος είναι ο υπεύθυνος για την καταγραφή του απουσιολογίου.

ανεκδοτολόγος, απουσιολόγος, ηθικολόγος, ναυτολόγος, στρατολόγος, ψευδολόγος

ΕΙΔΙΚΟΤΕΡΗ ΣΗΜΑΣΙΑ

• (επιστημ.) Λέξεις σε -λόγος αναφέρονται σε ειδικό επιστήμονα. Για παράδειγμα, ο γλωσσολόγος είναι ο επιστήμονας που ασχολείται με τη γλωσσολογία· ο παθολόγος είναι ο γιατρός που ασκεί τη γενική ιατρική.

ακτινολόγος, αναισθησιολόγος, αρχαιολόγος, βιολόγος, βυζαντινολόγος, γεωλόγος, γλωσσολόγος, γυναικολόγος, δερματολόγος, διαιτολόγος, εθνολόγος, ζωολόγος, θεατρολόγος, θεολόγος, κοινωνιολόγος, μετεωρολόγος, μουσικολόγος, νευρολόγος, οικολόγος, οικονομολόγος, οφθαλμολόγος, παθολόγος, ποινικολόγος, σεισμολόγος, σπηλαιολόγος, φυτολόγος, ψυχολόγος

-λόι [lói]

Στον προφορικό λόγο, λέξεις με βʹ συστατικό -λόι δηλώνουν ένα σύνολο όμοιων προσώπων ή πραγμάτων. Για παράδειγμα, το συγγενολόι είναι το σύνολο των συγγενών. Κάποιες άλλες λέξεις δηλώνουν απλώς αντικείμενα (π.χ. ρολόι, κομπολόι).

αρχοντολόι, κομπολόι, κουβεντολόι, μοιρολόι, παπαδολόι, ρολόι, σκυλολόι, συγγενολόι

Επίθετα

-λόγητος [lójitos], -λόγητη, -λόγητο

Για παράδειγμα, ασυναρμολόγητο είναι κάτι που δεν το έχουν ακόμη συναρμολογήσει.

αβαθμολόγητος, αδασμολόγητος, αδικαιολόγητος, ασυναρμολόγητος, αχρονολόγητος

✔ Αυτά τα επίθετα σχηματίζονται με το στερητικό α-*.

-λογικός [lojikós], -λογική, -λογικό

Για παράδειγμα, μια αοριστολογική ομιλία χαρακτηρίζεται από αοριστολογία· μια κοινωνιολογική έρευνα σχετίζεται με την κοινωνιολογία· ένα στρατολογικό έγγραφο σχετίζεται με τη στρατολογία.

αιματολογικός, ανεκδοτολογικός, ανθρωπολογικός, αοριστολογικός, βαθμολογικός, βοτανολογικός, γλωσσολογικός, εγκληματολογικός, εθνολογικός, ηθικολογικός, ηλεκτρολογικός, θεολογικός, καρδιολογικός, κοινωνιολογικός, μικροβιολογικός, μουσικολογικός, οικολογικός, οικονομολογικός, οφθαλμολογικός, πιθανολογικός, σεισμολογικός, σκανδαλολογικός, στρατολογικός, φρασεολογικός, χρονολογικός, ψυχολογικός

-λογος [loγos], -λογη, -λογο

Για παράδειγμα, αξιόλογο είναι κάτι που είναι άξιο λόγου, δηλαδή ιδιαίτερα καλό ή σημαντικό· κάποιος που είναι ετοιμόλογος δίνει γρήγορες και εύστοχες απαντήσεις.

αξιόλογος, γενικόλογος, γλυκόλογος, έλλογος, ετοιμόλογος, εύλογος, λιγόλογος, παράλογος, πολύλογος

-λόγος [lóγos], -λόγος/-λόγα, -λόγο

Για παράδειγμα, ο ακριβολόγος είναι αυτός που ακριβολογεί· ο συμφεροντολόγος είναι αυτός που ενδιαφέρεται μόνο για το προσωπικό του συμφέρον.

αισχρολόγος, ακριβολόγος, καυχησιολόγος, κινδυνολόγος, λεπτολόγος, παραδοξολόγος, περιαυτολόγος, προχειρολόγος, συμφεροντολόγος, χυδαιολόγος

✔ Πολλά από αυτά τα επίθετα συνηθίζονται ως ουσιαστικά (π.χ. ψευδολόγος, συμφεροντολόγος).

1 Από 10

Για τους επισκέπτες του site μας, το Λεξισκόπιο έχει περιορισμό χρήσης τις 10 λέξεις ανά ημέρα. Εγγραφείτε δωρεάν στο site μας για να αποκτήσετε όριο 30 λέξεων ανά ημέρα.

Εναλλακτικά, μπορείτε να προμηθευτείτε την εφαρμογή του Λεξισκόπιου για Κινητά Λεξισκόπιο Mobile App όπου η χρήση λέξεων είναι απεριόριστη.

Neurolingo Εφαρμογές Γλωσσικής Τεχνολογίας

Είσοδος